महाराष्ट्र राज्य बियाणे महामंडळाने बिजोत्पादकांच्या उत्पादीत कच्चे बियाण्यावर प्रक्रिया करण्याकरीता महाराष्ट्रातील ‍विविध जिल्हयामध्ये 23 बिज प्रक्रिया केंद्राची उभारणी केलेली आहे. त्यामध्ये 22 तृणधान्य बिज प्रक्रिया केंद्र त्यांची खरीप हंगामामध्ये 6,60,000 ‍क्विंटल तसेच रब्बी हंगामामध्ये 4,95,000 ‍क्विंटल बियाणे प्रक्रिया करण्याची क्षमता आहे. तसेच भाजीपाला बियाणे प्रक्रियेकरीता एक स्वतंत्र प्रक्रिया केंद्र असून त्याची वार्षीक बियाणे प्रक्रिया क्षमता 10,500 क्विंटल ऐवढी आहे. शेतकऱ्याना ‍विहीत कालावधीमध्ये बियाणे उपलब्ध होण्याच्या ‌दृष्टीने अतीरीक्त बियाणे प्रक्रिया करण्याकरीता कंत्राटी तत्वावर प्रक्रिया करून घेण्यात येत असते. नवीन तंत्रज्ञानावर आधारीत 8 टीपीएच क्षमतेचा प्रक्रिया संच बिज प्रक्रिया केंद्र ‍शिवणी (जि.अकोला) चिखली (जि.बुलढाणा), वाशीम, श्रीरामपूर (‍जि.अहमदनगर), एरंडोल (‍जि.जळगाव)‍ आणि परभणी येथे उभारणी करण्यात आलेली आहेत. तसेच 6 टीपीएच क्षमतेची प्रक्रिया संच बियाणे प्रक्रिया केंद्र हिंगोली आणि ढोकी (‍जि.उस्मानाबाद) येथे बसबिण्यात आलेले आहे. तसेच 4 टीपीएच क्षमतेची प्रक्रिया संच बिज प्रक्रिया केंद्र, जालना, आष्टा (‍जि.सांगली)‍ सेलू (‍जि.वर्धा) गडेगाव (‍जि.भंडारा) लातूर, यवतमाळ, बुटीबोरी (‍जि.नागपूर), मलकापूर (जि. बुलढाणा), तपोवन (जि.अमरावती), सटाणा (‍जि.नाशिक) येथे बसविण्यात आलेले आहेत. 2 टीपीएच क्षमतेची प्रक्रिया संच बिज प्रक्रिया केंद्र खामगाव (जि.बुलढाणा), धनेगाव (‍जि.नांदेड), आणि दोंडाईचा‍ (जि.धुळे), आणि 1 टीपीएच क्षमतेचे प्रक्रिया संच भाजीपाला बियाणे प्रक्रिया केंद्र, एमआयडीसी, अकोला येथे उभारणी करण्यात आलेली आहे.

शेतकरी बांधवांना प्रक्रिया केलेले दर्जेदार बियाणे उपलब्ध होण्याच्या दृष्टीकोणातून महाबीजच्या विविध बिज प्रक्रिया केंद्रावर अत्याधुनिक तंत्रज्ञानावर आधारीत उत्तम बिज प्रक्रिया संचाची उभारणी करण्यात आलेली आहे. त्यामध्ये सिड क्लिनर‍ तथा ग्रेडींग मशिन, ग्रॅव्हेटी सेपरेटर, ‍सिड टिव्टर, सेमी ऑटोमॅटीक पॅकीग मशिनचा समावेश असून त्यावर बियाण्याच्या आकार, वजन, भौतिक गुणधर्मानूसार बियाण्याची प्रतवारी करण्यात येते.

तसेच बियाण्याची सुयोग्य हाताळणी होण्याकरीता हायड्रो‍लिक डम्पर, “Z” Type Pu Buckets, एलिव्हेटर, फोर्क ‍लिफ्ट ट्रक इत्यादीचा वापर करण्यात येतो. बिज प्रमाणिकरण यंत्रणेचे लेबल/पाउच यावर सुस्पष्ट छपाई करण्याकरीता इलेक्ट्रॉनिक्स इंकजेट ‍प्रिंटरचा उपयोग करण्यात येतो.

बिजोत्पादकांचे बियाण्याचे वजन पारदर्शक तथा जलदगतीने होण्याच्या दृष्टीकोणातून 30 ते 50 मे. टन क्षमतेचे इलेक्ट्रॉनिक वेब्रिज (धर्मकाटा) महत्वाच्या बिज प्रक्रिया केंद्रावर ‍बसविण्यात आलेले आहेत.

बिज प्रक्रिया केंद्रावर कामकाजाचे संगणकीकरण करण्यात आलेले असून, सिडफ्लो या संगणक प्रणालीमध्ये बिजोत्पादकांच्या बियाण्याच्या नोंदी जसे बिजोत्पादकांचे बियाणे स्विकृत करण्यापासून प्रक्रिया, पॅकीग, निकाल‍, बिजोत्पादकांचे शोधन तसेच बिजोत्पादन कार्यक्रम तथा विपणनाकरीता बियाणे पाठविणे ई. नोंदी संगणकामध्ये घेण्यात येत आहे. त्यामुळे बिजोत्पादकांना तसेच विक्रेत्यांना त्यांच्या नोंदीची माहिती अदयावत उपलब्ध होते.

बिजोत्पादकांनी त्यांच्या कच्चे बियाणे लॉटच्या प्रक्रियेकरीता हजर राहण्याकरीता, निम्नस्तर/अपात्र बियाणे परत नेण्याकरीता संगणीकृत लघुसंदेश्‍ (SMS) बिजोत्पादकांच्या नोंदणीकृत भ्रमणध्वनी क्रमांकावर पाठविण्यात येतो.      

सद्यस्थितीत महाबीजकडे एकंदरीत 7,21,000 क्विंटल साठवणूक क्षमतेची गोदामाची उभारणी केलेली आहे. तसेच बिजोत्पादकाचे बियाणे साठवणूकीसाठी सच्छीद्र प्लास्टीक पॅलेटस वापर करण्यात येतो.

बिजोत्पादकांचे बियाणे साठवणूक करण्याकरीता अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून विविध बिज प्रक्रिया केंद्रावर गोदामाची उभारणी करण्यात आलेली आहे. सदर गोदामामधील तापमान कमी राहण्याच्या दृष्टीकोणातून PPGI Sheets, सह Polynum Sheet व तसेच ट्रर्बोव्हेंटीलेटरचा उपयोग करण्यात येतो. गोदामामधील साठवणूक केलेले बियाणे हवेशीर राहण्यासाठी आवश्यकतेनुसार केंद्र खिडक्या व दरवाजे बसविण्यात आलेले आहेत.‍ त्यामुळे शास्त्रीय पध्दतीने ठेवण्यात येवून त्याची योग्य निगा राखली जाते. तसेच जमीनीवर आच्छादन Trimix Flooring असून जुनी गोदामाचे देखील बळकटीकरण करण्यात येत आहे.

तसेच मुल्यवर्धित तथा भाजीपाला बियाणे साठवणूककरणे करीता भाजीपाला बीज प्रक्रीया केंद्र, एमआयडीसी, शिवणी येथे 10,000 ‍क्विंटल क्षमतेचे अत्याधुनिक तंत्रज्ञानयुक्त आर्द्रता विरहीत वातानुकूलीत गोदामाची उभारणी करण्यात आलेली आहे. सदर प्रकल्पासाठी लागणारी ऊर्जा सौरऊर्जा (हरित ऊर्जा) वापर करण्यात आलेला आहे.

बियाणे प्रक्रिया करणारी रोपे (स्थापित प्रक्रिया व संचय क्षमता)

इथे क्लिक करा

 

महाराष्‍ट्र राज्‍य बियाणे महामंडळ मर्यादित कडे आकार, आकार, वजन, पोत इत्यादी विविध निकषांवर आधारित बियाणे विभक्त करण्यासाठी समकालीन प्रक्रिया यंत्रसामग्री आणि उपकरणाची विस्तृत श्रेणी आहे. वनस्पती विविध प्रकारच्या सीड क्लीनर आणि ग्रेडर्स, ग्रॅव्हिटी सेपरेटर, सीड ट्रीटर्स सारख्या अद्ययावत यंत्रांनी सुसज्ज आहेत. , स्वयंचलित वजन, पॅकिंग मशीन आणि स्वयंचलित फ्लो सॅम्पलर्स आणि नवीन अत्याधुनिक यंत्रणा जसे इलेक्ट्रॉनिक व्हिडिओजेट प्रिंटिंग मशीन, आणि एकात्मिक शिलाई आणि सीलिंग मशीन. उत्पादक कच्चे बियाणे उतरवण्यासाठी इलेक्ट्रॉनिक वेट ब्रिजसह सुसज्ज बहुतेक वनस्पती.

उच्च क्षमतेच्या एसपीपी (सीड प्रोसेसिंग प्लांट्स) कॉम्प्युटराइज्ड आहेत ज्यात कच्चा बियाणे मिळाल्यापासून ते मार्केटिंगसाठी बियाणे पाठवण्यापर्यंत डेटा गोळा केला जातो. वनस्पती स्तरावरील संगणकीकरणामुळे बियाणे उत्पादकांना त्यांचे बियाणे खाते आणि संवाद जलद आणि सुलभतेने मिळण्यास मदत झाली आहे. बियाणे उत्पादकांना त्यांच्या बियाण्यांविषयी जलद आणि जलद माहिती देण्यासाठी एसएमएस सेवा सुरू करण्यात आली आहे. सर्व बीजप्रक्रिया संयंत्रांमध्ये उच्च क्षमतेचे बियाणे साठवण गोदामे आहेत. महाराष्‍ट्र राज्‍य बियाणे महामंडळ मर्यादित ने विविध प्रकारच्या बियाण्यांच्या वैज्ञानिक साठवणुकीसाठी स्वतःची गोदामे बांधली आहेत. गोदामांमध्ये बियाणे हवेशीर, थंड आणि कोरडे ठेवण्यासाठी सर्व गोदामांना देखभाल मोफत स्टील प्रेमी खिडक्या आणि काचेच्या व्हेंटिलेटर आणि टर्बो व्हेंटिलेटर देण्यात आले आहेत. एचडीपीई लाइटवेट सच्छिद्र पॅलेटचा वापर कंक्रीटच्या मजल्यावर रचलेल्या बियाण्याच्या पिशव्याच्या खालच्या थराच्या वायुवीजनासाठी केला जातो.ट्रस-कमी वक्र पीपीजीएल छप्पर पत्रके पोटमाळा हवा थंड ठेवण्यास मदत करतात. महाबीज च्या स्वतःच्या गोदामांची साठवण क्षमता ७.२१ लाख क्विंटल आहे. जिल्ह्यांमध्ये बियाणे साठवण्यासाठी अतिरिक्त जागा भाड्याने दिली जाते.

महाराष्‍ट्र राज्‍य बियाणे महामंडळ मर्यादित कडे आकार, आकार, वजन, पोत इत्यादी विविध निकषांवर आधारित बियाणे विभक्त करण्यासाठी समकालीन प्रक्रिया यंत्रसामग्री आणि उपकरणाची विस्तृत श्रेणी आहे. वनस्पती विविध प्रकारच्या सीड क्लीनर आणि ग्रेडर्स, ग्रॅव्हिटी सेपरेटर, सीड ट्रीटर्स सारख्या अद्ययावत यंत्रांनी सुसज्ज आहेत. , स्वयंचलित वजन, पॅकिंग मशीन आणि स्वयंचलित फ्लो सॅम्पलर्स आणि नवीन अत्याधुनिक यंत्रणा जसे इलेक्ट्रॉनिक व्हिडिओजेट प्रिंटिंग मशीन आणि एकात्मिक शिलाई आणि सीलिंग मशीन.

 

 

शीतगृह

सोलार प्लांट

यवतमाळ येथील प्रक्रिया मशीन

आष्टा येथील प्रक्रिया मशीन

जालना येथील प्रक्रिया मशीन

परभणी येथील प्रोसेसिंग मशीन

भुसावळ येथील गोदाम

सातपूर येथील साठवण गोदाम

भाजीपाला साठवण गोदाम